Dış gezegenler hakkında bildiklerimizin sayısı şu aralara binleri açtı. Yeni bir keşif aleti tüm gözlemlenmiş Dünya-benzeri gezegenleri görsel haline getirdi. Görselin yayınlandığı Goldilocks ismi verilen blogda ayrıca yaşamın olabileceği gezegenler hakkında bilgiler de veriliyor. Goldilocks’a göre yaşamın olabileceği gezegenler ne çok soğuk ne de çok sıcak olmalı.
Dataları görsel haine getiren Jan Willem aynı zamanda Avrupa Uzay Ajansı’nda uzman. Görüntüleri oluşturmak için farklı kesim işlemleri yapıldı. Ancak özetle tüm gezegenler Dünya’ya benzerliklerine göre sıralandı. Yan tarafta gördüğünüz gibi.
Ayrıca aşağıda bu gezegenlerin yörüngelerini görebilirsiniz. Mavi ile gösterilen bölge ise, ortada gezegenlerin güneşi olmak üzere, yaşanabilir bölge olarak düşünülüyor. [1]
Peki Goldilocks Bölgesi Nedir?
Goldilocks Bölgesi, aynı zamanda Yaşanabilir Bölge olarak da bilinir. Bu isim, küçük bir kızın bütün eşyalar arasından aşırı olan her şeyi eleyip (çok sıcak ya da soğuk , çok büyük ya da küçük) ortada bulunanı "sadece doğru" olduğu için seçtiği Goldilicks ve Üç Ayı isimli çocuk masalından esinlenilerek seçilmiştir. [2]
Goldilocks Bölgesi yüzeyinde sıvı su tutabilmek adına yeterli atmosferik basınca sahip bir gezegen için, yıldız etrafında teorik olarak mümkün olan bölgeyi niteleyen, bilimsel bir terimdir. Kavramın önemi, sıvı suyun, yaşamın bilinen tüm formları için gerekli olmasından ve yeryüzündeki hayat için elverişli koşulların, uzaydaki benzerlerini keşfetmemiz şansını bize tanımasından gelir. Yıldızlararası yaşam bölgesi, yıldızın etrafındaki uzayı çevreleyen hayali bir küre olarak düşünülebilir. Bu kürenin içinde bulunan bir gezegenin yüzey sıcaklığı, üzerindeki suyu sıvı halde kalmasına izin vermektedir. [3]
Goldilocks Bölgesi Neyi Nitelemez, Ne Anlama Gelmez?
Goldilocks Bölgesi önceden özellikle seçilmiş ya da belirlenmiş değillerdir. Bu sınırların ya da bölgelerin oluşması, Güneş Sistemi'nin ya da söz konusu sınırların bulunduğu bir başka sistemin evrimi sürecinde devinen fiziksel yasalarca yönetilir. Bu bölgelerin oluşmasında, ana yıldız kadar, diğer bütün gezegenlerin katkısı vardır; katkısı ihmal edilebilecek hiçbir gezegen olamaz. Kütlelerinin sebep olduğu gravitasyonel kuvvet, sistemdeki yıldızlararası maddeyi ve diğer bazı maddeleri yönlendirmede önemli rol oynar. Bu sadece bir örnektir. Kısaca söylemek gerekirse, bu bölgeler zaten oluşacaktır.
Herhangi bir yıldız düşünelim. Bu yıldız ne kadar büyük ve ne kadar sıcak olursa olsun; belli bir sınıra varıncaya kadar, ilettiği sıcaklığının ve etkinliklerinden kaynaklanan etkilerinin azalacağını biliriz. Bu sınırdan sonra ise bir "ortalama" kuşak başlar ve bunun da sonrasında, soğuk kuşak gelir. İşte bu ortalama kuşak, eğer başka faktörler söz konusu değilse (meteor kuşağının etkisi altında olan bölgeler gibi), Goldilocks Bölgesi için ilkel adaylar olarak düşünülebilir.
Belli başlı bazı "kaynak"lar, bu bölgelerin ya da sınırların, bazı inançların kutsal kitaplarında yer alan pasajlarca bildirildiğini söyleyebilseler de, hepimizin tahmin edebileceği gibi, bunlar, mızrağı çuvala sığdırma çabalarıdır. Biz, "Bunlar bizim için oluşturuldu!" diye düşünebiliriz. Bu, bizim elimizdedir. Belli bir sonuç bulur, objektiflikten uzak bir şekilde ona nedenler uydurmaya çalışabiliriz. Ancak bilimsel yöntem, bu değildir.
[1] http://popsci.com.tr/2015/12/21/bu-grafik-ile-uzayli-yasamini-kesfedebilirsiniz/
[2] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ya%C5%9Fanabilir_b%C3%B6lge
[3] http://www.evrimagaci.org/fotograf/75/1464
Dünyadan başka yaşanabilir bölge için;
YanıtlaSilAy hiç konuşulmuyor. Ay belki önemsiz olabilir.
Dünyada başka güneş, ay olmalı ki, onların yansıttığı bölgeye yaşanabilir diyelim. Güneşsiz yaşam olursa onu bilemem.
Bölge çok sıcak ve çok soğuk olmayacağı gibi, hiç soğukta olmayabilir. Yaşamak için soğuk gerekmiyor olabilir. Ayrıca yağmur veya karın yağması için havanın soğuk olması diye bir şart yok gibi.
Yaşamak için gezegenin yuvarlak olmasıda gerekmez sanırım.
Bitkide su varsa, ayrı olarak su gerekmiyor olabilir. Gezegende su bulmanın bir önemi olmayacağı gibi, yaşam belirtiside sayılmayabilir.
Bilemiyorum, daha çok bilmek lazım.
Sayın Adsız,
SilAy'da yaşam olması pek mümkün değildir. Bunun en bilinen sebebi Ay'da atmosferin olmamasıdır. Bu da zararlı Güneş ışınlarının engellenemediği, gündüz ve gece arasında muazzam sıcaklık farkı olduğu anlamına gelir. Ayrıca bildiğimiz anlamda bir yaşam için su da oldukça önemlidir ve Ay'da su izine rastlanmamıştır.
Öte yandan, gezegenler tam yuvarlak değil ve fakat yuvarlağa yakın geometrik şekillerde olmak zorundadır zaten. Bir gezegenin oluşumunun doğal sonucu bu yöndedir. Yani uzayda kare bir gezegen zaten bulamazsınız.
Son olarak, bitki varsa, zaten su vardır demektir. Su, canlılık için temel koşul. Elbette ki suyun sıvı halde bulunması da önemlidir, ancak bir gezegende suyun bulunması, çok yüksek ihtimalde canlılığın da olduğu anlamına gelebilir. Canlılığı sadece bizler gibi gelişmiş canlılar olarak düşünmeyin. Mikroskobik canlılar, örneğin bakteriler veya tek hücreli ilkel canlılar da gene yaşam belirtisi sayılır. Unutmayın ki, bizim gezegenimiz Dünya da bu şekilde işe başladı.
Saygılarımla.
Ayda yaşam demedim, yaşamda ay dedim. Yani yaşamak için ay gerekmesini kastettim.
SilYaşamak için soğuk gerekmiyor olabilir yerine, soğuk ölüm demeliydim. Zira soğuk demek, gıdasızlık demek.
Suyu karpuz kavun “sulu bitki” ilede alırsın. Ayrı olarak su gerekmeyebilir. İnsan ve hayvan “otçular hariç, ottan başkasını yiyemeyen hariç, otu kaldırırsan” ayrı olarak su almadan yaşayabilir gibime geliyor. Sade su belkide daha küçük “dediğin gibi, mikroskobik vb” canlılar için düşünülebilir. Suyada belki bitki denebilir. Ne kadar içecek densede, bize içecek gibi gelsede küçük canlıya yiyecek gelebilir.
Dün, dünyayı değiştiremeyiz, yağmuru kesemeyiz/yağdıramayız, güneşi yaklaştıramayız vs. diyorduk. Bugün dünyayı bozduk, dünyayı yaktık, iklimi bozduk, toprağı kuruttuk…. diyoruz.
Öyleyse; yaşanan bölgeyi yaşanamayan yaptık. yaşanmayan bölgeyi yaşanabilir yapabilirmyiz diye sorulabilir.
İlave olarak, insanda uykuyu kaldırabilirmiyiz. Seksi, yemeyi, kaldırabilir miyiz. Başka çeşit yaşam kaynakları bulabilirmiyiz.
İnsanı denizde, balığı karada yaşatabilirmiyiz.
Bölge için bitki verecek zemin/toprak düşünürsek, bitki için toprak lazımmı. Topraksız ürün yetişirmi.
Bir çok bilgilere sahip gibi konuşuyorsun, bunlara cevabın varmı. Yok değilmi. Yaşanabilir/yaşanamaz bölgenin şu an cevabı kimsede yok.
Sayın Adsız,
SilDünya'nın Ay'ı olmasaydı nasıl olurdu temalı kısacık bir video için altyazı hazırlamayı planlıyordum, ancak ondan evvel Evrim Ağacı'nın "Eğer Ay Olmasaydı.." konulu yazısını okuyabilirsiniz: http://www.evrimagaci.org/fotograf/35/3829
Sorduğunuz sorulara elbette ki cevabım yok, ki zaten her bilgiyi haiz olduğumu da asla iddia etmedim. Ancak "eldeki veriler ışığında" yaşanabilir gezegen için gerekli şartlar bellidir. Bundan 1000 yıl sonra uyku, seks, yemek gibi ihtiyaçlar kaldırılır veya çok başka gelişmeler olursa durum değişebilir belki, ancak böylesi spekülatif varsayımlar ile astronomi bilimi bugünkü ilerlemesini sürdüremez.
Diğer bir deyişle, bir gezegenin yaşanabilir olması için, öncelikle bir yıldızın yörüngesinde bulunması gerekir ki, zaten gezegenler yıldızların yörüngelerinde olur. Öte yandan, o yıldızın kırmızı cüce sınıfında veya duruma göre uygun bir sınıfta olması, gezegenin de o yıldıza makul uzaklıkta olması gerekir. Bunun yanında, gezegenin kütleçekim kuvveti ne çok az ne de çok fazla olmalı. Elbette ki atmosfer de şart. Çünkü yıldızdan gelen zararlı ışınlar engellenemeyeceği gibi, gece ile gündüz arasındaki fark da muazzam olur. Ve en önemlisi, sıvı halde su bulunmalı. Bu suyun varlığını "damacana su" şeklinde düşünmeyin lütfen. O gezegende de evrim kuralları geçerli olacağı için, canlılığın başlangıcında su mutlaka olmalı. O su da buz ve gaz şeklinde olmamalı. Bunun için de gezegenin belli bir sıcaklıkta olması gerekiyor. Bitki veya hayvan ne olursa olsun, susuz bir yaşam düşünülemez.
Diğer bir deyişle, "içecek su yoksa, karpuz yiyelim." diyemezsiniz. Çünkü zaten su olmazsa karpuz da olmaz.
İşte günümüz koşullarına göre gerekli asgari şartlar bunlar oluyor. Elbette bilimsel açıdan daha da derin sınıflandırılabilir, ancak bilimsel verilerin ötesine geçip "ya şöyle ya böyle" demek en azından bu konu için uygun olmaz. Misal, her canlı karbon temellidir. Kalkıp da "demir temelli canlı olamaz mı?" diye sorabilirsiniz, ancak bilimsel açıdan ciddiye alınmaz, çünkü (silikon temelli yaşam formu olduğu iddiası da var, ancak bildiğim kadarıyla eskisi kadar rağbet görmüyor) bildiğimiz her canlı karbona temellidir ve bileşenlerin oluşmasında karbon kilit rol oynar.
Kalkıp da tüm kimyasal ve biyolojik etmen ve yasaları bir "zihin jimnastiği" ile yıkmak mümkün değildir. Şunun gibi bir şey olur bu: "Kütleçekim kuvveti olmayan bir kütle olabilir mi?" Fiziksel yasalara göre olamaz, ama siz fizik yasalarının ötesinde bir gerçeklik ararsanız, orası başka.
Umarım meramımı anlatabilmişşimdir. Saygılarımla.
Eğer varsa, güneş olmasaydı, su olmasaydı, toprak olmasaydı gibi çalışmalarıda koyarsan memnun olurum.
SilSayın Adsız,
SilKısa ve güzel videolara denk gelir ve zaman ayırabilirsem neden olmasın, ancak Güneş, su ve toprak olmasaydı, yaşam gene olmazdı. Bunun için video hazırlamış mıdır biri, bilemiyorum, ama görürsem koyarım.
Saygılarımla.
Sen bu dünyaya takılmışsın.
Sil