Venüs Projesi Nedir? Gerçekleşebilir Mi?

Venüs Projesi, Jacque Fresco ve Roxanne Meadows tarafından 1995’te tasarlanmaya başlamış ve o zamandan günümüze gerek çeşitli konferanslarla gerekse de internet üzerinden yayımlanan belgesel ve videolarla ilerleyerek ve yayılarak gelen bir organizasyondur. Özellikle Zeitgeist adlı belgesel ile büyük yankı uyandıran bu hareket kimilerince çok güçlü bir plan, kimilerince bir ütopya, kimilerince ise bir hainlik olarak görülmektedir. Şimdi bu Venüs Projesi’nin ne anlattığını, neyi amaçladığını, buna nasıl ulaşmaya planladığını ve daha da önemlisi ortaya koyduğu yeni anlayışı inceleyelim.

Venüs Projesi’ni tam olarak anlamak ve bir anlamda yıkmaya çalıştığı günümüz sosyal, ekonomik, ahlak ve kültür anlayışını kavramak için Zeitgeist: The Movie, Zeitgeist: Addendum ve Zeitgeist: Moving Forward adlı belgeselleri izlemenizi öneririm. Ben bunları izlemiş olduğunuzu düşünerek Venüs Projesi’ni ele almak istiyorum.

Venüs Projesi’nin fütüristik bir bakış açısıyla oluşturulduğunu söylemek mümkündür. Fütürizm genel olarak geçmişteki kültürel tüm birikimi reddedip, gelecekçi bir yapıya bürünmektir. İşte Venüs Projesi de bir anlamda böyle bir özellik göstermektedir. Temel anlamda din, devlet, ekonomi karşıtıdır bu proje. Bunun sebebi de günümüzdeki açlık, kıtlık, savaş ve suçların var olmasıdır. Yani “dünyada var olan oldukça yanlış bir şeyler var” düşüncesi ile hareket eden proje, dünyanın günümüzde kötü durumda olmasının sebebinin para bazlı ekonomi olduğunu söylemekte ve buna ek olarak bizleri daha kolay yönetmek ve kontrol altına almak için oluşturulmuş din, devlet, toplumsal ahlak gibi kavramların da bu para bazlı ekonomiye hizmet için oluşturulduğunu belirtmektedir.

Jacque Fresco, şu an için geçerli olan para bazlı ekonominin insanları kullanmak için ve belirli insanların faydası için hala da kullanıldığını söylemektedir. Ona göre teknolojik gelişmeler özellikle engellenmektedir. Çünkü teknolojinin artması ve yükselmesi ile kar getiren sistem yerine tüm insanları daha rahat yaşatacak kaynak bazlı sisteme geçiş kolaylaşacaktır. Peki bu kaynak bazlı sistem nedir?

Kaynak bazlı sistemi şu şekilde anlatmak mümkündür; havanın parasız olmasının sebebi bolca mevcut olmasıdır. Ancak günümüzdeki ekonomik yapıda kullanılan her kavram kısıtlı olan kaynaklardan seçilmektedir. (Örneğin para. Para özellikle kısıtlı olarak piyasaya sürülmektedir. Aslında para bir anlamda borç demektir. Yani birileri zengin olduğu sürece birileri fakir olmak zorunda kalacaktır) İşte bu sebeple ekonomiyi oluşturan etmenleri sınırsız olan kaynaklardan seçmek sorunu çözecektir. Bunun için doğanın sınırsız olan kaynaklarını kullanmak en faydalı olan yoludur. Örneğin güneş ışığını ve rüzgarı enerjiye çevirmek hem doğayı koruyacaktır hem de çok fazla enerji olmasını sağlayacaktır elimizde.

Bu ve benzeri şekillerde elde edilen enerji ile gelişen teknoloji birleştiği zaman insanların çalışmasına gerek kalmayacaktır. Daha da önemlisi herkes çok daha düzgün bir şekilde yaşamını sürdürebilecektir. Yani temel sorun kapitalist sistem ile donatılmış kurumların kar elde etmek için yaptıklarıdır. Bu kar bazlı ekonomik sistem yerini teknolojik ve kaynak bazlı ekonomik sisteme bırakırsa tüm sorunlar çözülecektir.

İşte genel olarak Venüs Projesi’nin amacı böyledir. Şimdi bu uğurda hangi kavramlardan vazgeçilmesi gerektiğine bakalım.

Öncelikle bu projenin din ve kapitalist devlet karşıtı olduğunu hemen söylemeliyim. Din karşıtlığının sebebi, dinlerin ilahi bir kaynaktan gelmediğini, mitolojilerden kalma, ilkel insanların ürettiği bir sığınma ihtiyacının evrimleşmiş hali olduğunu düşünmesi. Bu bakımdan din özellikle büyük kitleleri yönetmek adına güçlü bir silah olduğu için toplumlar için uygun değildir. Burada hemen aklıma Steven Weinberg’in “iyi insanlar iyi işler, kötü insanlar kötü işler yapabilirler. Ama iyi insanlara kötü işler yaptırmak dinin işidir.” sözü geldi. Aşağı yukarı böyle bir mantıkla toplumlara yanlış kararlar aldırabilecek ve daha da önemlisi zaten ilahi kaynaklı olmayan din kavramına karşıtlık söz konusudur.

Kapitalist devlet anlayışına karşı olmak bu projenin neredeyse asli görevi gibidir. Çünkü insanların kötü durumda olmasının sebebi tamamen bu devletlerdir. (Özellikle ABD) Çünkü devletler aslında çok daha güçlü aileler tarafından, o ailelerin çıkarları doğrultusunda yönetilmekte ve para bazlı ekonominin uygulanması sebebiyle de insanların çoğu açlık ve fakirlik çekmektedir.

Bir diğer karşı olunan konu toplumsal ve kültürel değerlerdir. Çünkü bu değerler “farklı insanların” dışlanmasına sebep olmaktadır. Toplum ne kadar yanlış olursa olsun bir düzen oluşturduğu takdirde bu düzene sadık kalmakta ve bu sebeple de toplumsal bir iyileşme gösterilmemektedir.

Muhtemelen şimdi akla gelebilecek soru şudur; “bu kadar değişim insan doğasına aykırıdır, ne kaynak bazlı ekonomi ne de diğer söylemler insanlara uymaz.” Ama bu noktada Roxanne Meadows‘un şu sözünü hatırlatmakta fayda var sanırım; “insan doğası diye bir şey yoktur; insanları davranışları vardır ve bu davranış şekilleri tarih boyunca sürekli değişmiştir.” Yani bizlere toplum böyle öğrettiği için böyle olduk. Eğer kaynak bazlı ekonomiye değer, dini, devleti, toplumsal ahlakı reddeden bir toplumda var olsaydık bizlere mantıklı gelen o uygulanan sistem olacaktı.

Gelelim bu projenin uygulanabilir olup olmamasına. Aslında en önemli soru da budur zaten. Çünkü projenin vaat ettiği şey kimsenin çalışmadığı, yönetmediği, yönetilmediği, din ve devlet kavramının olmadığı, toplumsal ahlakın aşıldığı bir toplumdur. Her şeyi teknolojik bakımdan ilerlemiş makinelerin yaptığı ve insanların sadece yaşaması gerektiği bir düzenden bahsedilmektedir.

Her şeyden evvel böyle bir düzene izin verilir mi? Bu soruya iki açıdan yaklaşmalıyız; ilk olarak küçük gruplar halinde başkaldırının bir işe yaramayacağını belirtmeliyim. Çünkü bu şekildeki bir başkaldırı ve değişim isteği mutlaka bastırılacaktır. Bunun en güzel örneğini 90’lı yıllarda California’da üretilen ve benzinli otomobillere göre çok daha avantajlı olan elektrikli otomobillerdir. Gerek benzin şirketleri, gerek devlet, gerek otomobil üreticileri bu elektrikli otomobile karşı çıktı ve sonuç olarak elektrikli otomobili satın alanlardan dahi (bir sorun olmamasına rağmen) geri alınarak araçlar yok edildi. Bu sebeple bu şekildeki küçük girişimler yetersiz kalacaktır. Kar amacı güden kurum, kuruluş ve kişiler mutlak üstünlük sağlayacaktır.

İkinci durum olarak geniş kitleli bir başkaldırıyı ve uyanışı ele alalım. Bu geniş kitleden en az 1 milyar organize olmuş insanı anlamamız gerekiyor. Böyle bir çoğunluk sistem üzerinde çok ciddi baskılar oluşturabilir ve iyimser bir bakış açısıyla değişim sağlayabilir. Ancak oldukça sert bir direnişle karşılaşılacağı kesin gibidir. Bir tarafta sayısal olarak üstün bir çoğunluk, diğer tarafta maddi olarak güçlü bir azınlık. Nedense büyük kargaşalar olmadan bir değişim olacağını öngöremiyorum.

Projeye göre böyle bir bilinçlenme gerçekleşirse ve değişim bir şekilde sağlanırsa, en kısa sürede tasarlanan ekonomik düzene geçilip teknolojik gelişmeler sağlanıp insanların refahı arttırılacaktır. Ancak burada daha da önemli bir durum var zannımca; değişime karşı çıkmayan ama değişimin anlamını kavramayıp, anlamayan insanlar. Eğer tüm dünya topyekün bir değişim göstermeyecekse elbette din, devlet, millet, ahlak gibi kavramlara bağlı olan bireyler mutlaka kalacaktır. Ve bence değişimde en şiddetli çatışmalardan biri de bu iç çatışma olacaktır. Çünkü karşımızda eski tüm gelenekleri ve anlayışları yıkan bir proje var. Geçiş aşaması o kadar sert olacaktır ki geçişten sonra ayakta kimlerin nasıl duracağını pek düşünemiyorum.

Yani karşımızda iki ciddi problem var, ilki büyük güçlere sahip kişiler, diğeri eski kültürel değerlere bağlı insanlar. Bir geçişin olması demek bu iki sınıfla da ayrı ayrı çatışma yapmak demektir.

Son olarak tüm bu aşamalar aşılırsa ve sistem gerçekleşmiş olursa neler olabileceğine değineyim. Eğer bu sistem bir şekilde işletilmeye başlarsa uzun bir süre geçerli olacağından şüphem yok. Yani gerçekten de refah düzeyini yükseltebilir ve ciddi yararlar sağlayabilir. Ancak tahminim belirli bir uzun aradan sonra insanların tekrar iktidar, güç, yönetim gibi dürtülerine yenik düşecekleri yönündedir. Projeye göre “kaynak bolluğu, insanların bencillik, yozlaşma ve açgözlülüğe olan eğilimini azaltacak ve birbirlerine güvenme eğilimini aşılayacaktır”. Elbette böyle bir durum olacaktır ancak yine de bu barışın uzun ama belirli bir süre devam edeceğini öngörüyorum. Belki tekrar para bazlı sisteme geri dönmeyiz ancak geçerli olacak olan sistem kendi içerisinde çatlamalar gösterecektir diye düşünüyorum.

Venüs Projesi hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için tıklayın…

Hayyam